Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ 1800
Η Ευρώπη και ο κόσμος μετά τη Γαλλική Επανάσταση
Η Ευρώπη και ο κόσμος μετά τη Γαλλική Επανάσταση
Η Γαλλική Επανάσταση (1789-1799) αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας. Eμπνευσμένη από ριζοσπαστικές και φιλελεύθερες ιδέες, συνετέλεσε σημαντικά στην αμφισβήτηση της –έως τότε κραταιάς ανά τον κόσμο– Μοναρχίας αλλά και της ίδιας της ύπαρξης των αυτοκρατοριών και της Φεουδαρχίας ως κυρίαρχων μορφών πολιτειακής οργάνωσης. Στον αντίποδα έθεσε το αίτημα για έναν διαφορετικό τρόπο διακυβέρνησης μέσω της εγκαθίδρυσης αστικών κοινοβουλευτικών δημοκρατιών και τη συγκρότηση εθνικών κρατών.
Η επιρροή και οι συνέπειες της Γαλλικής Επανάστασης ξεπέρασαν κατά πολύ τα όρια της Γαλλίας αλλά και της Ευρώπης. Από τη μια αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και επαναστατικό παράδειγμα για κοινωνικές εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα τα αμέσως επόμενα χρόνια σε όλη την υφήλιο, από τα Βαλκάνια έως τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Την ίδια στιγμή, η έμπρακτη αμφισβήτηση του υπάρχοντος status quo σε παγκόσμια κλίμακα, προκάλεσε την αντίδραση των αυτοκρατοριών της εποχής που ένιωθαν να απειλούνται από τη δυναμική της επαναστατικής βίας που πυροδότησε η Γαλλική Επανάσταση και στράφηκαν άμεσα εναντίον της.
Αν η παρακαταθήκη της Γαλλικής Επανάστασης για τον κόσμο και την ίδια τη Γαλλία υπήρξε σημαντική, η άμεση κατάληξή της έφερε στη Γαλλία το αυτοκρατορικό καθεστώς του Ναπολέοντα Βοναπάρτη (1805).
Επαναστάσεις στην Καραϊβική και τη Λατινική Αμερική
Επαναστάσεις στην Καραϊβική και τη Λατινική Αμερική
Η πρώτη περιοχή που έπιασε το επαναστατικό νήμα, ήταν μια γαλλική αποικία της Καραϊβικής, η Αϊτή. Έως και την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης, η Αϊτή ήταν η μεγαλύτερη παραγωγός καφέ και ζάχαρης παγκοσμίως, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην οικονομία της Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Η οικονομική αυτή συμβολή ήταν βασισμένη στη συστηματική επί πολλές δεκαετίες εκμετάλλευση μαύρων σκλάβων. Το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης βρήκε τη λευκή αριστοκρατική ελίτ, που εκπροσωπούσε τα συμφέροντα της γαλλικής αυτοκρατορικής εξουσίας στο νησί, να αμφισβητείται. Τον Αύγουστο του 1791 ξέσπασε εξέγερση σκλάβων με βασική επιδίωξη τον τερματισμό της αποικιοκρατίας και την παράλληλη κατάργηση της δουλείας και των φυλετικών ανισοτήτων. Η εξέγερση οδήγησε στην ήττα των γαλλικών αποικιοκρατικών στρατευμάτων και στην ανεξαρτησία της Αϊτής, το 1804.
Το παράδειγμά της επιτυχούς εξέγερσης της Αϊτής ενέπνευσε με τη σειρά του εξεγέρσεις κατά της δουλείας στην Κούβα, τη Τζαμάικα, τη Βραζιλία αλλά και τις Η.Π.Α. Παράλληλα, τροφοδότησε απελευθερωτικά κινήματα στη Λατινική Αμερική (Λατινοαμερικάνικοι πόλεμοι της Ανεξαρτησίας, 1808-1833), τα οποία στράφηκαν εναντίον των ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών δυνάμεων της εποχής (Ισπανία και Πορτογαλία) και προκάλεσαν εξεγέρσεις σε Μεξικό (1815), Βενεζουέλα (1816) και Χιλή (1817).
Ανταγωνισμός μεταξύ Αυτοκρατοριών και συγκρότηση εθνικών κρατών
Ανταγωνισμός μεταξύ Αυτοκρατοριών και συγκρότηση εθνικών κρατών
Με τη Γαλλική Επανάσταση η έννοια του «λαού» και του «έθνους» έγιναν σταδιακά παράγοντες της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας. Ήταν τότε που οι ιδεολογίες του εθνικισμού και του φιλελευθερισμού ξεκίνησαν να λειτουργούν ανταγωνιστικά προς την υπάρχουσα πολιτική και κοινωνική κατάσταση των αυτοκρατοριών της εποχής (Γαλλική, Βρετανική, Αυστροουγγρική, Ρωσική, Πρωσική, Οθωμανική). Επιπλέον, ο ανταγωνισμός και οι ανοιχτές πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των αυτοκρατοριών αυτών ευνόησε την εμφάνιση και ενδυνάμωση εθνικιστικών κινημάτων, τα οποία με σειρά εξεγέρσεων στράφηκαν εναντίον της αυτοκρατορικής εξουσίας και επιδίωξαν, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, τη συγκρότηση ανεξάρτητων πολιτικών οντοτήτων υπό τη μορφή εθνικών κρατών. Όσον αφορά τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, οι αλλεπάλληλες πολεμικές συρράξεις μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ρωσίας (1806-1812 και 1828-9) αλλά και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι (1803-1814) συσχετίστηκαν άμεσα με τις πρώτες σέρβικες εξεγέρσεις (1804-1813) αλλά και την Ελληνική Επανάσταση του 1821 που σταδιακά οδήγησαν στη συγκρότηση του αυτόνομου πριγκιπάτου της Σερβίας και του Βασιλείου της Ελλάδας αντίστοιχα.
Συνέδριο της Βιέννης και Ιερά Συμμαχία
Συνέδριο της Βιέννης και Ιερά Συμμαχία
Ήδη κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, τόσο η Αυστροουγγαρία όσο και η Πρωσία είχαν στραφεί εναντίον της Γαλλίας, φοβούμενες τη μεταλαμπάδευση της κοινωνικής επανάστασης στο εσωτερικό τους και επιδίωξαν την παλινόρθωση της μοναρχίας στη Γαλλία. Η εμπόλεμη σύρραξη της Γαλλίας και των συμμάχων της με τις αυτοκρατορίες της εποχής κορυφώθηκε κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και επεκτάθηκε στο σύνολο, σχεδόν, της ευρωπαϊκής ηπείρου. Οι πολεμικές αυτές συρράξεις έμειναν γνωστές στην Ιστορία ως Ναπολεόντειοι Πόλεμοι και έληξαν το 1814 με την συνθηκολόγηση του Ναπολέοντα. Στο Συνέδριο της Βιέννης που επικύρωσε τη λήξη του πολέμου, οι νικήτριες δυνάμεις (Αγγλία, Πρωσία, Αυστροουγγαρία και Ρωσία) επεδίωξαν την επαναχάραξη των ευρωπαϊκών συνόρων προς όφελός τους και την επαναφορά της προ του 1789 πολιτικής κατάστασης, με την αποκατάσταση εκθρονισμένων ηγεμόνων ανά την Ευρώπη. Προτάσσοντας την «Αρχή της Νομιμότητας», οι αυτοκρατορίες της εποχής αποκήρυξαν τις επαναστάσεις και επιχείρησαν την παλινόρθωση και την εδραίωση της απόλυτης μοναρχίας στην Ευρώπη. Λίγους μήνες αργότερα, οι αυτοκρατορίες της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας συγκρότησαν την «Ιερά Συμμαχία», μια συμμαχία που αποσκοπούσε στη διαφύλαξη της απολυταρχίας και την κατάπνιξη οποιασδήποτε επαναστατικής κίνησης που θα αμφισβητούσε τη συνοχή των αυτοκρατοριών τους.