ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΗΣ ΓΡΑΜΒΟΥΣΑΣ
Η κατάληψη του φρουρίου και η άνθηση της πειρατείας
Στις αρχές Αυγούστου του 1825, με μια πετυχημένη επιχείρηση ορισμένοι Κρητικοί που είχαν καταφύγει στην Πελοπόννησο και τα νησιά, κατάφεραν να καταλάβουν το νησάκι και το φρούριο της Γραμβούσας καθώς και, για ένα μικρό διάστημα, το Καστέλλι Κισσάμου. Οι δυνάμεις που σύντομα συγκεντρώθηκαν εκεί, προσπάθησαν να αναζωπυρώσουν την επανάσταση και στο υπόλοιπο νησί, χωρίς ωστόσο κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Για σχεδόν δύο χρόνια (1825-1827) η Γραμβούσα αποτελούσε τη μόνη επαναστατημένη περιοχή στην Κρήτη. Περιορισμένοι στο μικρό αυτό χώρο, τόσο οι ένοπλοι όσο και οι πρόσφυγες που συγκεντρώθηκαν εκεί, βασίζονταν στην τροφοδοσία από τις εκτός Κρήτης επαναστατημένες περιοχές. Κύρια, ωστόσο, πηγή εξεύρεσης τροφίμων και προμηθειών αποτέλεσαν οι επιδρομές στην ενδοχώρα. Σύντομα η δράση τους επεκτάθηκε και στον τομέα της πειρατείας, μέσω της σύμπραξης με πλοία που έφταναν στο νησί από διάφορες περιοχές του Αιγαίου. Το μικρό λιμάνι της Γραμβούσας αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πειρατικά κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου.
Η παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων (1828-1830)
Η παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων (1828-1830)
Τα κέρδη από την πειρατική δράση υπήρξαν σημαντικά. Σύντομα, όμως, οι επιθέσεις σε ευρωπαϊκά πλοία προκάλεσαν την αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων. Τον Ιανουάριο του 1828 ο συμμαχικός στόλος κατέπλευσε στην περιοχή υπό τη συνοδεία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ως εκπροσώπου του Καποδίστρια, ο οποίος είχε μόλις αναλάβει τη διακυβέρνηση της επαναστατημένης Ελλάδας. Ο μικρός πειρατικός στόλος που βρισκόταν στη Γραμβούσα διαλύθηκε, αρκετά πρόσωπα συνελήφθησαν και καταδιώχτηκαν, και το φρούριο παραδόθηκε.
Τα επόμενα χρόνια, και ειδικά το 1830, υπήρξαν αρκετές απόπειρες από μέρους των επαναστατών να το ανακαταλάβουν, είτε με τη βία είτε μέσω διπλωματίας, με την ελπίδα ότι ακόμα και αν η Κρήτη δεν εντασσόταν στο υπό ίδρυση Ελληνικό κράτος, η Γραμβούσα θα μπορούσε ν’ αποτελέσει τη βάση για τη συνέχιση της επανάστασης. Ωστόσο, όλες οι προσπάθειες απέτυχαν. Το μικρό φρούριο παρέμεινε υπό συμμαχικό έλεγχο έως το τέλος της επανάστασης στην Κρήτη, οπότε και παραδόθηκε στις Αιγυπτιακές δυνάμεις.