ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ: Η ΚΡΗΤΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 1821
«Ταξιδεύοντας στη νήσο Κρήτη το 1817»: η μαρτυρία του Sieber λίγο πριν την έναρξη της επανάστασης
Ο αυστριακός φυσιοδίφης και βοτανολόγος Franz Wilhelm Sieber, επισκέφθηκε την Κρήτη το 1817 ως πρώτο σταθμό ενός ευρύτερου ταξιδιού στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και εξέδωσε τις εντυπώσεις του το 1823.
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατέγραψε τις δύσκολες υγειονομικές συνθήκες που επικρατούσαν στο νησί, την παρουσία ευλογιάς, την διάδοση της πανούκλας και την αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης από τις υποτυπώδεις δομές περίθαλψης.
Επισήμαινε ακόμα ότι η θρησκεία αποτελούσε το ισχυρότερο διαφοροποιητικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό, χωρίς, ωστόσο, να απουσιάζουν περιπτώσεις αλλαγής θρησκεύματος μέσω βάπτισης καθώς και ερωτικές σχέσεις ή ακόμα και γάμοι μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων. Η θρησκευτική δραστηριότητα συνιστούσε πολύ σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας, αν και η τήρηση επιμέρους πρακτικών –όπως η νηστεία και η κατανάλωση αλκοόλ– περιγράφεται ως χαλαρή.
Η αντιμουσουλμανική του στάση τού επέτρεψε, τέλος, να εκμαιεύσει μαρτυρίες χριστιανών κατοίκων που αναφέρονταν σε ιδιαίτερα καταπιεστικές συνθήκες διαβίωσης και εξέφραζαν επαναστατική προδιάθεση.
«Ταξίδια στην Κρήτη»: Η μαρτυρία του Robert Pashley μετά την αποτυχία της επανάστασης
«Ταξίδια στην Κρήτη»: Η μαρτυρία του Robert Pashley μετά την αποτυχία της επανάστασης
Ο Άγγλος οικονομολόγος Robert Pashley επισκέφθηκε την Κρήτη το 1833 και το 1837 εξέδωσε το βιβλίο «Ταξίδια στην Κρήτη». Ο Pashley αναφέρεται στην επίδραση της επανάστασης περιγράφοντας εικόνες καμένων και ερειπωμένων σπιτιών ή και ολόκληρων χωριών, λεηλατημένων μονών και κατεστραμμένων αγροτικών εκτάσεων. Παρουσιάζει μαρτυρίες για βασανισμούς, εκτελέσεις και βιασμούς που υπέστησαν κυρίως άμαχοι και αιχμάλωτοι. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που κατέγραψε, οι καταστροφές στην ύπαιθρο και οι βιαιοπραγίες έναντι αμάχων προήλθαν τόσο από μουσουλμάνους όσο και από χριστιανούς Κρητικούς.
Η αναστάτωση της κοινωνικο-οικονομικής ζωής, η διάχυτη βία και –ειδικά για τους χριστιανούς– οι συνέπειες και η απειλή αντιποίνων μετά την αποτυχία της επανάστασης οδήγησαν σε σημαντική μείωση του κρητικού πληθυσμού. Ο Pashley, αναφερόμενος στη μετανάστευση χριστιανών εκτός Κρήτης, μαρτυρεί: «τώρα λοιπόν έχουν διασκορπισθεί στα νησιά του αρχιπελάγους. Εγώ ο ίδιος είδα μερικούς από αυτούς στη Μήλο το φθινόπωρο του 1833».